توجه به محیط خانه گام بعدی و مهم پس از تعیین و اغاز روش درمانی مناسب است برای ان که بدانیم چگونه می توانیم به فرزند خود کمک کنیم تا مهارت جدید را فراگیرد باید تمام افرادی را که بخشی از دنیای او هستند بشناسیم خواهر برادر پدربزرگ و مادربزرگ دوستان و فامیل به علاوه درک ارتباط بین اضطراب پاداش حدود و مقررات و تصور از خود کودک و تأثیر ان بر یادگیری مهارت جدید به والدین کمک می کند تا نیازهای کودک را برای کسب بهترین نتیجه درک کنند و حمایت لازم و مناسب را در اختیار او قرار دهند.
رفتار کودک مبتلا به لکنت چندان متفاوت از اشخاص عادی نیست او نیز مانند دیگران مراحل طبیعی رشد را طی می کند با این تفاوت که وقتی می خواهد خود یا خواسته هایش را ابراز کند دچار مشکل می شود کودک ابتدا چندان توجهی به این مشکل ارتباطی ندارد در اکثر موارد نارسایی تکلم به طور طبیعی و بدون دردسر رفع می شود و تکلم روان و رسا دوباره بازمی گردد. وقتی کودک دچار لکنت می شود و نمی تواند ارتباط مطلوبی برقرار کند نگران و سرخورده می شود او با حرکات سر و دست خود سعی می کند کلمات را ادا کند شاید او تصور می کند که اگر چشمش را به حالت چشمک به هم بزند توجه مخاطب از لکنت منحرف می شود و به تکرار کلمه یا حرف پایان می دهد و کلمه را ادا می کند سرانجام این روش تأثیر خود را از دست می دهد و کودک برای گریز از ناتوانی صحبت کردنش روش متفاوتی در پیش می گیرد که ممکن است به صورت پا کوبیدن، مو کشیدن یا اضافه کردن به صحبت مورد نظر باشد.
احساس سرخوردگی ناشی از لکنت ممکن است خود را در رفتارهای دیگری نشان دهد که ربطی به برقراری ارتباط ندارد ممکن است کودک به سرعت خشمگین شود و سرخوردگی خود را به صورت رفتارهای خشونت امیز نشان دهد ممکن است کودک ستیزه جو و اهل بگومگو شود و دائم بخواهد با خواهر یا برادر خود دعوا کند اگر کودک در جمع دوستان یا مدرسه مورد تمسخر قرار گیرد ممکن است این حالت ها تشدید شود البته سرشت و شاکله هر کودک منحصربه فرد خاص اوست میزان تحول هر کودک و روشی که با آن سرخوردگی خود را ابراز می کند متفاوت است.
باز بر این نکته تأکید می کنیم که کودک مبتلا به لکنت معمولا دچار ترس و اضطراب می شود و روشی که او با ترس و اضطراب خود کنار می اید می تواند بر رفتارهای دیگرش در خانه تأثیر بگذارد ممکن است کودک برای برقراری ارتباط یا در پاسخ به موقعیت های ارتباطی تلاش فیزیکی بیشتری از خود نشان دهد.
بیشتر بخوانید
نداشتن اعتماد به نفس
پژوهشگران رفتار کودک و صحیحی بودن آن را در بافت اجتماعی بررسی می کنند جالب است بدانید که ممکن است لکنت زبان یک بیماری اجتماعی به شمار برود معنای آن نیست که لکنت ناشی از تماس های اجتماعی ضعیف یا دوستی های نامناسب است بلکه به این معنی است که لکنت فقط در محیط های اجتماعی رخ می دهد. فرد مبتلا به لکنت معمولا در تنهایی دچار لکنت نمی شود در واقع این رفتار در حضور یک یا چند فرد و در موقعیت ارتباطی رخ می دهد اگر والدین به علل این رفتارها که از لحاظ اجتماعی غیر قابل قبول است توجه کنند و نه نتایح منفی آن می توانند به فرزند خود کمک کنند با آنها کنار آید.توصیه ما این است که به کودک کمک کنیم تا با احساسات ناشی از مسخره شدن،مورد انتقاد قرار گرفتن و طرد شدن از سوی دیگران کنار بیاید.اگر کودک بتواند درباره احساسات پیچیده و آزاردهنده خود صحبت کند والدین باید:
1. او را بخاطر اینکه احساساتش را در میان گذاشته تحسین کنید
2. با تایید احساساتش با او همدردی کنید
3. به او پیشنهاد کنند در مواجهه با احساسات آزاردهنده دیگران رفتارهای بهتری در پیش بگیرد.
4. اگر خودشان قبلا در موقعیت های عاطفی مشابهی قرار گرفته اند اما توانسته اند با آن کنار بیایند،آن ها را با فرزندشان در میان بگذارند.
ارتباط با کودک و اعضای خانواده در ایجاد یک محیط قابل پذیرش برای او مؤثر است تأکید بر اقداماتی که برای بهتر شدن لکنت انجام می شود تفهیم و جا انداختن اطلاعات مربوط به ماهیت لکنت پاسخ گویی به سؤالات کودک و حمایت و یاری او بهترین روش کنترل رفتارهای نامناسب است تنبیه کودک به خاطر لجبازی و رفتارهای نامناسب علت اصلی مشکل را حل نمی کند و ممکن است با انباشته شدن اضطراب نگرانی و سرخوردگی در اینده مشکلات دیگری برای او ایجاد کند.
برای یادگیری هر مهارتی تمرین جزء اساسی و ضروری است حال چه این مهارت پخت یک نوع غذا باشد و یا دوختن یک لباس یادگیری حرکت ورزشی و یا نواختن یک الت موسیقی هرچه زمان بیشتری را به تمرین و تکرار اختصاص دهیم مهارت مورد نظر اسان تر به صورت عادت درمی اید بعضی از کودکان می دانند چرا از مهارت جدید استفاده می کنند و چگونه این مهارت به انها کمک می کند بنابراین زمانی که احساس کنند ممکن است دچار لکنت شوند آن مهارت یا فن را به کار می گیرند اما بسیاری از کودکان باید تمرین زیادی داشته باشند تا به استفاده از مهارت جدید عادت کنند. اصول تمرین برگرفته از مفاهیم مربوط به فرضیه یادگیری است بعضی از رهنمودهای مفید کار کردن با کودک را رضایت بخش و شادی افرین می کند معمولا عدم پیشرفت یا تغییر به علت ان است که تمرین به صورت صحیح دنبال نمی شود.
سوال همیشگی والدین و کودکان این است که چه مقدار زمان باید صرف تمرین شود؟ حقیقت این است که هرچه زمان بیشتری صرف تمرین شود مهارت جدید سریع تر به صورت عادت درمی اید اگر مهارت جدید به روش مثبت و رضایت افرین برای تمام ساعات بیداری ارائه شود سریع تر به شکل عادت درمی اید تا انکه به طور نامنظم در اوقات مختلف تمرین شود این کار شبیه به یادگیری یک زبان بیگانه است اگر شخص به کشور مورد نظر سفر کند و تمام مدت در ان محیط به سر ببرد سریع تر زبان ان را یاد می گیرد.
اگر فقط چند دقیقه در روز به تمرین اختصاص پیدا کند نباید انتظار داشته باشیم تغییری رخ دهد برنامه ریزی باید طوری باشد که تمرین در سراسر روز و در زمان های کوتاه انجام شود چند تمرین ده دقیقه ای که بین صبحانه و زمان خواب تقسیم شود خیلی مفیدتر از یک جلسه طولانی است اگر زمان تمرین در طول روز تقسیم شود کودک متوجه می شود که این مهارت مخصوص یک زمان یا موقعیت خاص نیست بلکه در تمام اوقات و تمام موقعیت ها استفاده می شود.
با توجه به محدودیت میزان دقت و توجه کودک نیز جلسات کوتاه مفیدتر است تمرینها می توانند کوتاه و متنوع باشند در این صورت والدین هم که باید بر مهارت جدید تاکید کنند در نشست های کوتاه راحت تر می توانند حواس خود را بر تمرین متمرکز کنند کل زمانی که هر روز برای تمرین صرف می شود تأثیر مستقیمی بر یادگیری دارد به طورکلی هرچه زمان تمرین بیشتر باشد منحنی یادگیری سریع تر پیش می رود برای تمرین نیاز به مکان مشخصی نیست و در هر جا یا مکانی می توان ان را انجام داد تمرین کردن هنگام اشپزی کار رانندگی انعطاف پذیری بیشتری را ممکن می سازد در غیر این صورت پیدا کردن زمان و مکان مناسب برای بسیاری از والدین غیرممکن خواهد بود تمرین می تواند در حال حرکت انجام شود زمانی را که برای خرید و امور کوچک به گشت و گذار می پردازید فرصت های کوتاه اما ارزشمندی برای تمرین پیش می اورند. اوقات تمرین می تواند در میان سرگرمی های روزانه کوتاه گنجانده شود مکث های کوتاه در بین بازی های ویدئویی یا کامپیوتری می تواند فرصت مناسبی برای تمرین چند جمله یا پاسخ به سؤالات مربوط به مهارت جدید باشد.
هنگام تماشای تلویزیون و زمان پخش اگهی های بازرگانی فرصت خوبی است که صدای تلویزیون را کم کنید و از کودک بخواهیم انچه را دیده است در چند جمله خلاصه کند یا به چند سؤال در زمینه های دیگر جواب دهد این نوع تمرین به کودک کمک می کند تا ارتباط متقابل گفتار خود با فعالیت های روزمره را دریابد و بداند که چگونه می تواند از مهارت جدید خود برای صحبت کردن درباره موضوعات مورد علاقه اش مثل بازی های جالب کامپیوتری استفاده کنند ثبت زمان تمرین و فعالیت های انجام شده مفید است نگهداری تقویمی که زمان فعالیت روزانه در آن ثبت شود نه تنها تصویری از استمرار منظم تمرینها را فراهم می کند بلکه در مورد فرصتهای ازدست رفته نیز به والدین هشدار می دهد.
وقتی والدین برای مسافرت برنامه ریزی می کنند تصورشان این است که باید تمرین را تعطیل کنند و حقیقت این است که تمرین تعطیل بردار نیست مسافرت فرصت مغتنمی است که کودک با نظارت و کمک والدین مهارت جدید را در ارتباط با اشخاص، مکان ها و موقعیت های جدید به کار گیرد اگر بتوانید تمرین را به صورت یک بازی دراورید نگرانی کودک را از بین می برید و ارتباط برقرار کردن در زندگی واقعی را لذت بخش می کنید همان طور که پیش از این گفتیم پاداش، تحسین یادگیری را تسریع می کند و میزان موفقیت را بالا می برد به طور خلاصه تمرین باید پیوسته، متنوع، سرگرم کننده و رضایت بخش باشد.
در مورد تمرین به این هشدارها توجه کنید اگر کودک در جلسات تمرین در استفاده از مهارت جدید و تکلیف مورد نظر مشکل دارد برای پیشگیری از سرخوردگی بهتر است از ادامه ان خودداری کنید در این صورت تمرین ساده تری انتخاب کنید که کودک قبلا در انجام ان موفق بوده تا به خاطر احساسات منفی تمرین را ترک نکند والدین باید هرچه زودتر درمانگر را در جریان دشوار بودن تکالیف قرار دهند تا او تغییراتی در تکالیف به وجود اورد یا با راهنمایی های بهتر والدین و کودک را در انجام آن یاری دهد گاه لازم است قبل از شروع تمرین ها در خانه یک درمانگر متخصص درباره تمرینات به والدین توضیح دهد که در جلسات اموزشی مرکز توانمندسازی ذهن این کار را کارشناسان اموزشی ما انجام خواهند داد.
فشار روانی و اضطراب لکنت را در کودکان بیشتر می کند یکی از بهترین روش ها برای کاهش اضطراب و تنش تمرین های بدنی است. نسل امروز که به رشد اطفال اهمیت می دهد بر روی تمرین های بدنی سرمایه گذاری می کند و به سبک زندگی و پرورش انان توجه ویژه ای دارد اما انگاه این نیاز در مورد کودکان بزرگ تر فراموش می شود از آنجا که تأثیر ورزش و تمرین در کاهش اضطراب به اثبات رسیده است باید به فکر زمانی برای انجام مرتب تمرینات بدنی بخصوص برای کودکان مبتلا به لکنت بود. ورزش و تمرین بدنی از جهات زیادی برای بدن مفید است یک جنبه مفید ان برای شخص تحت فشار این است که حالت روحی او را ارتقا می می دهد و حال او بهتر می شود شاید علت این ارتقای روحی تولید بتا- اندروفین ها یا ترکیبات شیمیایی مغز است که باعث ارامش شادی و راحت تر شدن فرد می شود.
معمولا والدین اظهار می کنند که فرزندشان فوق العاده پرانرژی است و ظاهرا نیازی به یک برنامه ورزشی رسمی نیست زیرا کودک در حال عادی نیز از طریق جست و خیز انرژی خود را تخلیه می کند بسیاری از این کودکان به علت فعالیت زیاد حتی نمی توانند بر چیزی تمرکز کنند با وجود این توان و انرژی کودک باید مورد بررسی قرار گیرد ورزش های ایروبیک مانند دویدن قدم زدن یا تمرین هایی که ضربان قلب را در زمان محدودی بالا می برند از جمله عواملی هستند که اضطرب را کاهش می دهند اگرچه ممکن است کودکان در ظاهر خیلی فعال باشند اما انها به این نوع تمرین ها نمی پردازند. ابتدا والدین باید با مشورت با پزشک کودک و ورزش های مناسبی برای او تعیین کنند انها می توانند نظر پزشک را با متخصص گفتار درمانی هم در میان بگذارند و ببینند ایا این ورزش برای کاهش فشار روانی فرزندشان مفید است یا خیر بسیاری از کودکان برای تکمیل برنامه مهارت تکلم خود نیازی به یک برنامه ورزشی رسمی و منظم ندارند اما توصیه می شود والدین این روش را نیز امتحان و تأثیر ان را در پیشرفت تکلم فرزندشان ارزیابی کنند.
تأثیر مثبت استراحت و ارامش دادن به ماهیچه ها بر لکنت امری است اثبات شده است علاوه بر کاهش فشار روانی در دوره یادگیری مهارت جدید و تمرینهای بدنی گاه لازم است تنش کلی کودک را نیز فرونشانیم بعضی از کودکان به خصوص خردسالان ظاهرا رفتاری حاکی از اضطراب زیاد از خود نشان نمی دهند کنترل لکنت ممکن است به خود نگرانی را از بین ببرد کودکان بزرگ تر پیش از رویارویی با موقعیت هایی که نیاز به صحبت کردن دارد دچار اضطراب می شوند و این اضطراب در حین صحبت کردن بیشتر می شود در این موارد است که یادگیری کنترل اضطراب و فرونشاندن تنش مفید خواهد بود.
اولین گام در کاهش اضطراب شناخت عواملی است که ان را ایجاد می کنند. چه فرد مبتلا به لکنت باشد و چه نباشد همواره پس از استراحت بهتر و راحت تر صحبت می کند لرزش صدا و عصبی بودن شخصی که قرار است جمع بزرگی را مخاطب قرار دهد حاکی از اضطرابی است که برای سخن گفتن دارد.
محققان نشان دادند که میزان انقباض ماهیچه های کل بدن همواره محیط حنجره یعنی محل اصلی انقباض ماهیچه ای را برای لکنت تحت تأثیر قرار می دهد وقتی میزان تنش در کل بدن بالا باشد تارهای صوتی و عضلات حنجره نیز دچار تنش و انقباض زیاد می شوندگرچه حتی افراد معمولی نیز هنگام صحبت کردن در جمع تا حدی دچار اضطراب می شوند اما اضطراب بیش از حد به خصوص در افراد مبتلا به لکنت تأثیر منفی دارد. راه های گوناگونی برای کاهش فشار روانی در کودکان وجود دارد اول اینکه که باید اطمینان حاصل کنیم کودک به اندازه کافی استراحت کرده است کودک باید شب به اندازه کافی بخوابد زیرا کم خوابی یکی از عوامل ایجاد اضطراب شناخته شده است پیروی از نظم و عادت معین برای خوابیدن حمام رفتن تماشای تلویزیون کتاب خواندن ... در کنترل اضطراب کودک مؤثر است و تا حدی ان را از بین می برد.
بیشتر بخوانید
خشم در نوجوانان
مراقب اوقاتی که اعضای خانواده دور هم جمع هستند و غذا می خورند،باشید و اجازه ندهید صحبت کردن رقابتی شود اگر خواهران یا برادران دیگر از مقررات و صحبت کردن در این مواقع اگاه باشند عدم رقابت برای جلب توجه بزرگ ترها تا حدی موجب ارامش کودک می شود.
برای خردسالان پیاده کردن مهارت استراحت دادن به عضلات دشوار است در مورد این عده بهترین کار این است که والدین بدانند چگونه از تنش های خانه بکاهند و به روان صحبت کردن کودک کمک کنند در مورد کودکان بزرگ تر درمانگر سعی می کند با راهنمایی های خود به کودک کمک کند تا تمرین های استراحت دادن به خود را اجرا کند والدین نیز می توانند در خانه بعضی از تمرین ها را همراه با فرزندشان انجام دهند.
روش دیگری که برای کنار امدن با اضطراب به کار می رود حساسیت زدایی است در این روش کودک در موقعیت هایی قرار می گیرد که به تدریج بر میزان تنش زایی انها افزوده می شود برای مثال ابتدا کودکش مهارت جدید را در حضور افرادی به کار می گیرد که از اموزش او اطلاع دارد مانند درمانگر و والدین. کم کم استفاده از این مهارت در حضور یک دوست، سپس چند دوست بعد در مقابل معلم و بعد از ان در کلاس انجام میشود در این روش با تمرینهای اسان تر و تقویت مثبت به کودک کمک میشود تا بتدریج خود را با شرایط دشوارتر و موقعیت های تنش زا سازگار کند البته هنگام صحبت کردن باید تا حدی ارامش کودک حفظ شود تا بتواند موفق شود. در مجموع رعایت رژیم غذایی کودک تعیین حدود و مقررات برای فعالیت های خانه و کار کردن با درمانگر برای یادگیری مهارت های استراحت دادن به خود گام های مثبتی هستند که به کاهش اضطراب و تکلم بدون لکنت کودک کمک می کنند درضمن درک اهمیت استراحت دادن و ارام کردن خود برای کودک بسیار مهم و باارزش است زیرا در این صورت احتمال استفاده از فنون ان در مواقعی که دور از راهنمای اطرافیان و مدرسه به سر می برد بیشتر می شود.