لکنت زبان

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان زیر مجموعه اختلالات ارتباطی است که این اختلالات ارتباطی خودش طبق تعریف DSM-5 به 5 دسته تقسیم می شود
که در فصل دوم کتاب " درمان کامل و پایدار لکنت زبان " دکتر محمد احسان تقی زاده ذکر آن رفت یکی از این اختلالات، اختلال عدم تسلط بیانی یا لکنت زبان است، که در بین متخصصین گاهی ناروانی گفتار در مرحله ای که جنبه اسیب شناسی و پاتولوژی بیشتری دارد تحت عنوان لکنت زبان از آن یاد می کنند. کسانی که لکنت زبان دارند، دارای یک یا دو مورد از این اختلالات هستند. لکنت زبان معمولا تعدادی از این علائم را دارند:
1. تکرار صوت یا هجا که از آن به عنوان کلونیک گفتاری هم یاد می شود که اولین و مهم ترین مشخصه لکنت زبان بالاخص در کودکان است.
2. وقفه تکلمی یا تونیک گفتاری شامل مکث هایی با صدا یا بی صدا که عمدتا روی حروف صدا دار اتفاق می افتد.
3. کشیده گویی یعنی کلمات،حروف یا هجا ها را می کشند.
4. بریده بریده صحبت کردن
5. طفره رفتن از بیان واژه های خاص و جایگزین سازی
6. گفتار با تنش فیزیک اضافی به صورت گرفتگی و تیک های عضلات صورت، سر و شانه ها
از دیگر علائم لکنت زبان می توان به میزان استرس و اضطراب و ارتباط چشمی ضعیف اشاره کرد.
تعریف لکنت زبان از دیدگاه مولف :
به طور کلی لکنت کردن نتیجه به اختلال در کارکرد و عملکرد گفتاری ذهن و آشفتگی ریتم گفتاری ذهن است و نیز اسپاسم تارهای صوتی بر روند گفتار شخص است که شامل قفل شدن (روی صداها) - کشیدن (صداها) - تکرار (صداها – سیلاب ها و کلمات) آشفتگی تنفس (دم و بازدم) است. به بیان دیگر لکنت زبان کردن عملی است ناخواسته که به منظور دفع اسپاسم تارهای صوتی صورت می گیرد و طی آن فرد در روانی گفتار دچار مشکل می شود.

توصیف و تعریف لکنت زبان:

رفتار اجتماعی اساس زندگی هر فرد را تشکیل می دهد. یکی از موثرترین و کارآمدترین ابزارها جهت بیان افکار انسان و از مهم ترین عناصر برای برقراری یک رابطه انسانی و اجتماعی است. در واقع زبان نوع عالی و مشترک رفتار اجتماعی است. از سوی دیگر گفتار یکی از نمونه های عینی و قابل شنیدن زبان است که در ایجاد ارتباط افراد با یکدیگر از اهمیت زیادی برخوردار است. گفتار و زبان هر یک ممکن است جداگانه و یا باهم به دلایل مختلف دچار اسیب هایی به دلایل گوناگون شوند و مسیر ارتباطی اصلی انسان را مختل نمایند. یکی از مهم ترین اختلالات تکلمی، اختلال فصاحت کلام یا لکنت زبان است. لکنت زبان اختلالی پیچیده است و شناخت و ماهیت آن از دریچه پیچیدگی ویژگی های غیرخطی نمای جامع تری از این اختلال را فراهم می کند.

ریشه اصلی لکنت زبان چیست؟

ریشه های اصلی لکنت زبان در درجه اول به ترس های واقعی و ترس های در خواب و سپس به یادگیری های مشاهده ای برمی گردد.حدود 10% کودکان از طریق مشاهده و تقلید از گفتار افراد لکنتی دچار لکنت زبان می شود و این ترس ها و یادگیری های مشاهده ای هستند که باعث اختلال در ریتم گفتار ذهن می شوند، و ترس و یادگیری مشاهده ای سبب کاهش مهارت های گفتاری شده و لکنت زبان نتیجه آن است.این ترس و یادگیری روی کارکرد گفتاری در ذهن اثر میگذارند نه مغز و جسم فرد.

منظور از مسری بودن لکنت زبان چیست؟

اگر منظور این است که لکنت زبان مثل ویروس سرماخوردگی قابل انتقال است، جواب منفی است. اگر منظور این است که تقلید مشاهده ای و یادگیری از گفتار فرد دارای لکنت زبان، درک حالات گفتاری او و درونی شدن گفتار افراد دارای لکنت زبان و همانند سازی، می تواند عامل لکنت زبان باشد، جواب مثبت است. در برخی از کتب ترجمه شده آمده است که تقلید عامل لکنت زبان نیست، اما این مسئله با تجارب علمی و کارهای بالینی و تجربی ما همخوانی ندارد، و همانطور که اشاره کردیم، حدود 10% در اثر یادگیری مشاهده ای دچار لکنت زبان می شود. البته به این شکل نیست که هر کسی فرد لکنتی را ببیند دچار لکنت زبان می شود. تقلید و مشاهده اگر بازنمایی ذهنی شود و تکرار مکرر در طی زمان انجام شود فرد دچار لکنت زبان می شود.

دلایل لکنت زبان چیست؟

تئوری دکتر محمد احسان تقی زاده : لکنت زبان را مشکل ذهنی می داند که در مثلث ترس ( واقعی و خیالی)، یادگیری مشاهده ای (تقلید از لکنت زبان فرد دیگر) و عادت های غلط گفتاری ریشه دارد. بنابراین طبق تئوری ما، بر خلاف آنچه در دنیا مطرح است، لکنت زبان مسئله ای ژنتیکی و ارثی نیست و صرفا تاثیر یکی از 3 عوامل گفته شده در روند گفتار است که باعث ناهماهنگی بین مغز، ذهن و بدن می شود. توزیع نامتوازن انرژی گفتاری، ریتم گفتاری ذهن را نامنظم می کند و به لکنت زبان می انجامد. بنابراین با مطالعاتی که روی ذهن، فرایندها و محتوای آن انجام داده ایم، متوجه شدیم بخشی از ریشه لکنت به ترس های واقعی و خیالی برمی گردد. در برخی موقعیت ها کودک با دیدن فیلم ترسناک، دیدن صحنه های واقعی یا تنبیه و حوادث ترسناک دچار این مشکل شده است. به طور مثال مادر برای تنبیه بچه را در اتاقی تاریک حبس کرده و بعد از آن کودک دچار مشکل لکنت زبان شده است یا مثلا کودک پس از فرار از حمله یک سگ دچار این مشکل شده است. این ها از جمله مصادیقی هستند که ما در مطالعات خود با آنها برخورد کرده ایم. برخی از لکنت ها به ترس های تخیلی باز می گردند که در آن کودک پس از دیدن خواب یکی از صحنه های فیلم ترسناک با جیغ و فریاد از خواب بیدار شده و دچار لکنت زبان می شود. علت دیگری از لکنت، یادگیری مشاهده ای است. بر اساس نظریه زبان ذهن که ما مطرح کرده ایم، یکی از علل لکنت، عوامل محیطی است که یادگیری مشاهده ای مشمول آن است. مشاهده می تواند بر نورون های آیینه ای تاثیر بگذارد. در برخی از مراجعان ما لکنت زبان با یادگیری مشاهده ای و تقلید ایجاد شده است. برخی افراد می گویند ما از همکلاسی ها یا همکاران خود که لکنت داشت تقلید می کردیم و پس از مدتی دیگر نمی توانستیم به شکل عادی صحبت کنیم. ما پس از مطالعه این موارد متوجه شدیم که مسئله در اینجا ریتم گفتاری ذهن است که پس از ایجاد و تغییر به سادگی قابل اصلاح نیست. فرد سالم با مشاهده فرد دچار مشکل لکنت زبان و تقلید از آن ریتم گفتاری ذهن خود را تغییر داده است و این پدیده که با تغییر نورون های آیینه ای و ایجاد سیناپس ها و ارتباطات عصبی جدید ایجاد می شود به راحتی تغییر پذیر نیست و فرد نمی تواند به حالت اول خود به سادگی برگردد. بنابراین، یادگیری، عادت های غلط گفتاری و ترس ریشه های اصلی لکنت زبان را تشکیل می دهند. برخی می پرسند: آیا استرس، اضطراب معمولی، اعتماد به نفس کم و مواردی از این قبیل می توانند دلیل باشند؟ می گوییم خیر! اینها عوامل تشدید کننده لکنت زبان هستند نه علت آن. علل اصلی سه محور مذکور یعنی، ترس، عادت های غلط و یادگیری مشاهده ای هستند. افراد دارای لکنت زبان از مسیر صحیح گفتاری خارج شده اند و باید شیوه درست سخن گفتن را به آنها آموخت و آموزش را به پارادایم یادگیری و یادگیری را به مهارت تبدیل نمود. لازم به ذکر است دلایل سه گانه مربوط به لکنت ناشی از عوامل روانی، ذهنی و محیطی است نه لکنت زبان ناشی از اختلالات عصب شناختی، ژنتیکی، نورولوژیک، سندرومی یا آناتومیکال و فیزیولوژیکال.

مراحل لکنت زبان:

کودکانی که دچار لکنت زبان هستند، معمولا و از بدو پیدایش لکنت زبان تا مرحله نهایی مراحل مختلفی را می گذارند.
1. لکنت پذیرفته شده: کودک در این مرحله متوجه می شود که برخی از حروف و کلمات را به طور غیر طبیعی تکرار می کند اما نگران حالت گویایی خودش نیست رنجی نمی برد و کوششی هم برای رفع آن نمی نماید.
2. لکنت پس رانده: لکنت زبانی که کودک در برابر آن عکس العمل نشان می دهد. به تدریج که کودک بزرگ شده و دامنه مکالمات وسیع تر می شود به واسطه رفتارهای خاص و فشارهایی که معمولا به سوی اطرافیان متوجه کودک میشود، به طور قابل توجهی با تعجب و گاه همراه با دلسردی نسبت به چگونگی اختلالات گویایی خود عکس العمل نشان می دهد وی این واکنش ها را درک کرده و به طبع عدم اطمینان و تنش عضلانی او بیشتر می شود.
3. لکنت زبان پیچیده و شدید: به تدریج که حرکات و رفتار ضمنی همراه با لکنت زبان به صورت غیر ارادی ظاهر می شود، شدت لکنت افزایش می یابد و کودک نسبت به همه موقعیت ها، کلمات و اصوات حساسیت و نگرانی پیدا می کند در این شرایط لکنت زبان خود، روز به روز پیچیده تر و شدید تر می شود.

آیا لکنت زبان ارثی است؟

خیر، بر اساس تئوری و تجارب بالینی و پژوهشی دکتر محمد احسان تقی زاده لکنت زبان ارثی نیست. بلکه از طریق یادگیری مشاهده ای و ترس ها اتفاق می افتد. چراکه کودکان هنوز شیوه گفتاریشان تثبیت نشده است. فردی را مشاهده می کنند که لکنت زبان دارد حال این فرد ممکن است یکی از اعضای خانواه از قبیل مادر، پدر... یا در اجتماع باشد در نتیجه شیوه گفتاری خود را تغییر می دهند.

لکنت زبان در اثر فشار روانی (ترس، حسادت، احساس نا امنی)

استحکام و مقاومت روانی انسان نیز در برابر فشارهایی که به آن وارد می شود، حد و آستانه ای دارد که بیش از آن، سبب آزردگی آسیب در نقطه ضعف شخص می شود. یکی از واکنش های فیزیولوژیکی انسان به فشار روانی، افزایش تنش عضلانی است. باید اضافه کرد که این اسپاسم و گرفتگی تارهای صوتی نمود بیشتری می یابد. شما به راحتی می توانید در افرادی که دچار ترس و تنش شده اند، اسپاسم و گرفتگی تارهای صوتی را دریابید. در کودکان خردسال، حسادت و احساس نا امنی نیز می تواند همین واکنش را داشته باشد.

لکنت زبان در اثر تقلید: (منبع: راز لکنت زبان)

کودک در مرحله چهارم تکامل گفتاری که باید آن را مرحله ی تقلید نامید، مانند دستگاه ضبط و پخش صوت، گفتاری را که از قبل در مراکز اصلی شنوایی و ورنیکه خود ضبط کرده است، تقلید می کند. بنابراین اگر کودک در این مرحله با فرد لکنت داری در تماس باشد و شیوه گفتار او را الگو قرار دهد، خود نیز گفتاری مانند او خواهد داشت که این تقلید بعد از مدتی کوتاه، به الگویی موقتی برای کودک تبدیل می شود. موقتی به این دلیل که هنوز در او تثبیت نشده است و احتمال تغییر آن وجود دارد. چنانچه کودک با این شیوه گفتار از مرحله ششم تکامل گفتاری عبور کند، لکنت زبان در او تثبیت و به الگویی همیشگی تبدیل می شود. این که لکنت زبان در اثر تقلید به وجود می آید موضوی انکار ناپذیر است چرا که نوع و حالت لکنت کردن کودکی که از این طریق مبتلا شده است، بسیار شبیه گفتار شخصی است که کودک از او الگو گرفته است. این تشابه هیچ توجیه دیگری جز تقلید نخواهد داشت.

لکنت زبان در اثر عوامل نامعلوم:

علت یابی لکنت زبان در اثر عوامل زیر هم می تواند باشد:
- تنبیه بدنی شدید توسط یکی از والدین یا اقوام نزدیک آنها
- ترساندن کودک توسط پدر، مادر یا اقوام نزدیک آنها
- برانگیختن حس حسادت کودک با تولد یک نوزاد در خانواده یا مقایسه کردن او با کودکان دیگر
- شرم والدین از بیان واقعه
عواملی که از دید والدین پنهان مانده است:
- تماس کودک با افراد دارای لکنت زبان در مهدکودک، همسایه ها و مهمانی ها
- ترس هایی که در تاریکی (هنگامی که شب ها از خواب برمی خیزند) و یا در بازی های کودکان، مشاهده مشاجرات و فیلم های ترسناک به کودک دست می دهد.

وجود چند فرد دارای لکنت زبان در یک خانواده و فامیل:

گاه در یک خانواده و فامیل چند فرد لکنت دار دیده می شود. بسیاری از محققان بی هیچ دلیلی علت این امر را به عوامل ژنتیکی نسبت می دهند اما عواملی که سبب پیدایش چند فرد دارای لکنت زبان در یک فامیل می شوند،ا ز این قرارند:
1. نسبت به میزان شیوع، طبیعی است: با توجه به شیوع 3%، وجود چند فرد دارای لکنت زبان در برخی از خویشاوندان سیار طبیعی به نظر می رسد. حتی اگر شیوع لکنت زبان را 1% تصور کنیم، باز احتمال وجود دو تا سه فرد دارای لکنت زبان در برخی از اقوام خویشاوند عادی است.
2. عامل اتفاقی: گاه عواملی که موجب لکنت زبان می شوند (فشار روانی و تقلید) به طور بسیار اتفاقی در یک فامیل بیشتر روی می دهد و سبب لکنت زبان تعدادی کودک می شود. همانگونه که در تعدادی از فامیل ها ممکن است هیچ فرد لکنتی وجود نداشته باشد.
3. عامل تقلید: دریافتیم که لکنت زبان از طریق تقلید نیز میتوان انتقال یابد. بنابراین یکی از علل وجود چند فرد لکنتی در یک فامیل یا خانواده را عامل تقلید کودک از دیگر افراد دانست.

نحوه تشخیص لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان:

مقیاس تشخیص لکنت زبان مولف :
• تکرار صوت (صدا)
• تکرار هجا (سیلاب)
• طولانی کردن صدای حروف بی صدا
• کشیدن و تطویل حروف بی صدا
• کشیدن و تطویل حروف صدا دار
• کلمات بریده بریده (مثل مکث های داخل کلمه)
• وقفه های قابل شنیدن یا ساکت (مثل مکث های داخل کلمه)
• وقفه های قابل شنیدن یا ساکت (مکث های کامل شده) یا ناکامل در گفتار
• درازگویی (جایگزین کردن کلمات برای اجتناب از کلمات مشکل آفرین)
• تکرار کلمه تک هجایی مثل من، من، من
• ادای کلمات با فشار
• ترس از صحبت کردن در جمع
• استرس و اضطراب هنگام صحبت کردن
• مشکل در برقراری ارتباط چشمی، نگاه به بالا، پایین و طرفین
• باز کردن دهن هنگام حرف زدن
• جمع کردن لب ها هنگام حرف زدن
• حبس تنفس هنگام حرف زدن
• مشکل در روخوانی
• تنفس صدا، صدای صوت مانند فین فین کردن، فوت کردن، صداهای کلیک
• صحبت با حرکات سریغ فک
• جلو آمدن زبان هنگام صحبت
• فشار دادن لب ها
• انقباض عضلات فک
• عقب و جلو رفتن سر هنگام صحبت، چرخاندن سر به طرفین هنگام صحبت
• حرکت دست و بازو هنگام صحبت
• حرکت دست به سمت صورت به هنگام صحبت
• حرکت اضافی تنه
• حرکت پاها، زدن پا به زمین، حرکت نوسانی پا
• زدن دست به ران
• خودداری از صحبت کردن و نامفهوم بودن در کلام
• سرفه کردن مکرر(غیر از سرماخوردگی) هنگام صحبت کردن

عوارض لکنت زبان چیست؟

به احتمال خیلی زیاد چند مورد از مشکلات زیر را برای فرد ایجاد می کند:
• آسیب به گفتار (ذهنی و شناختی)
• مانع شکوفایی استعداد فرد می شود (ذهنی و شناختی)
• باعث کاهش اعتماد به نفس می گردد (ذهنی و شناختی)
• استرس و اضطراب را در فرد افزایش می دهد. ( هیجانی و عاطفی)
• روابط اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد (اجتماعی)
• آشفتگی ذهنی را زیاد می کند. ( ذهنی و شناختی)
• نا امیدی و روحیه یاس را افزایش می دهد. ( هیجانی و عاطفی)
• در روابط زناشویی مشکلاتی ایجاد می کند. (اجتماعی و سبک زندگی)
• موقعیت شغلی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. (اجتماعی و سبک زندگی)
• موفقیت تحصیلی را به چالش می کشاند. (اجتماعی و سبک زندگی)
• در روابط خانوادگی و منظومه ی خانوادگی فرد اختلالاتی را ایجاد می کند. (اجتماعی و سبک زندگی)
• شجاعت صحبت کردن در جمع را از فرد می گیرد. (رفتاری و عملکردی)
• خلاقیت و نوآوری فرد را تضعیف می کند. (ذهنی و شناختی)
• روحیه شادی و سرزندگی را از فرد صلب می کند. (هیجانی و عاطفی)
• قدرت کنترل هیجانات را تضعیف می کند. (هیجانی و عاطفی)
• غلبه بر خشم را تحت تاثیر قرار می دهد. (هیجانی و عاطفی)
• انزوای اجتماعی (اجتماعی و سبک زندگی)
• افزایش بدبینی (ذهنی و شناختی و اجتماعی)
• کاهش تفکر مثبت (ذهنی و شناختی)
• کاهش مهارت ابزار وجود (رفتاری و عملکردی)
• تعارضات زناشویی (اجتماعی و سبک زندگی)
• کاهش خودتنظیمی هیجانی (هیجانی و عاطفی)
• کاهش تاب آوری (رفتاری و عملکردی)
• کاهش بهزیستی ذهنی (ذهنی و شناختی)
• داوطلب شدن در موقعیت های زندگی را کاهش می دهد (رفتاری و عملکردی)
• کاهش عملکرد روانی و اجتماعی (ذهنی و اجتماعی)
• کاهش خودکارآمدی (شناختی و رفتاری)
• کاهش انگیزه (هیجانی)
• کاهش انگیزه پیشرفت (هیجانی و انگیزشی)
• کاهش خودکنترلی (رفتاری و عملکردی)
• کاهش خودپنداری محبت (ذهنی و شناختی)
• کاهش صمیمیت اجتماعی (اجتماعی و سبک زندگی) (تقی زاده،1397)

چه موقع برای درمان لکنت زبان به متخصص مراجعه کنیم؟

1. افراد متوجه سخنان کودک شما نشوند.
2. فرزندتان در ادای کلماتی که در ذهن دارد دچار مشکل شود.
3. فرزندتان با لکنت زبان، قفل و کشش صحبت می کند.
4. فرد برای تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط مستقیم، یادگیری بازی و... دچار مشکل باشد.
5. ناشنوایی و کم شنوایی که منجر به لکنت زبان شده است
6. اختلال در بلع
7. تاخیر گفتار کودکان
8. مشکل در درک کلام
9. مشکل تلفظ صوت گفتاری
10. مشکل در بیان روان و شیوا