به نظر متخصصان فشار عصبی و تنش،لکنت را در کودکان و بزرگ سالان تشدید می کند.موقعیت های تنش زا تأثیری فزاینده دارند. در زندگی روزمره عوامل بی شماری می توانند در کودکان و بزرگ سالان تنش ایجاد کنند. طبق نظریه انجمن روان پزشکی امریکا کودکان اغلب از این می ترسند که بزرگسالان انها را درک نکنند.ظاهرا در بعضی از سنین ترس کودکان بیشتر می شود. خردسالان اغلب از امور ساده ای وحشت دارند که ممکن است انها را از پا دراورد مانند ترس از بعضی از حیوانات یا تاریکی این ترسها معمولا بدون هیچ درمان خاصی به مرور از بین می روند اما زمانی که این ترسها وجود دارند فشار زیادی در کودک ایجاد می کنند که درک آن برای ما مشکل است. اغلب امور و عوامل بسیار عادی زندگی نیز همچون مردم، اقتدار،ابهت، هیجان، موقعی های گوناگون و وقایع بیرونی می توانند در کودک فشار عصبی و اضطراب ایجاد کنند.
اضافه شدن یک شخص دیگر به یک موقعیت می تواند موجب انقباض عضلانی و تنش در تمام افراد از جمله شخص مبتلا به لکنت شود. البته ممکن است فرد جدید تهدید امیز نباشد یا حتی تعاملی هم با او نداشته باشد. نکته جالب اینجاست که هرچه سن تازه وارد نسبت به سایرین بیشتر باشد میزان تنش نیز بیشتر می شود. برخورد روزانه کودک با دیگران را با توجه به سنشان در نظر بگیرید. او با افراد هم سن و سال خود، کودکان بزرگ تر و بزرگ سالان برخورد دارند در مدرسه نیز فرصتی است که هر روز کودک با تمام این سطوح سنی در تعامل باشند و هرچه تعداد این افراد بیشتر باشد احتمال تشدید تنش نیز بیشتر می شود. علاوه بر سن، اندازه فیزیکی و میزان اشنایی فرد نیز در میزان تنش مؤثر است. افراد درشت هیکل و قدرتمند معمولا تهدید امیز تلقی می شوند خاصه از دیدگاه کودک. گفت و گو با غریبه ها نیز ممکن است نگرانی کودک را تشدید کند. تمام این واکنش ها کاملا طبیعی است و میزان نگرانی حاصل از انها درجات متفاوتی دارد.
عامل دیگری که می تواند تنش و نگران را تشدید کند اقتدار و ابهت شخص از دید کودک است. تاثیر این عامل نیز در ارتباط با سن شخص کم و زیاد می شود. همه ما می توانیم افرادی را به یاد آویم که وجودشان تهدید آمیز تلقی می شود نمونه های بارز آن عبارتند از: پلیس، دکتر، وکیل، معلم، مدیر مدرسه، اشخاص روحانی و اشخاص اشنا تر که عبارتند از: اقوام، دوستان و حتی شخصی از جنس مخالف. تصور کنید هر یک از این اشخاص بر فردی که قد او 190 است چه تاثیری می توانند داشته باشند ارتباط با این افراد حتی برای اشخاصی که اعتماد به نفس دارند، معمولا تنش زاست.اسایش خاطر تنها زمانی حاصل می شود که موقعیت خاتمه پیدا کنند و عامل نگرانی کنار رود. با این حال ترس و تنش ممکن است تا مدتی پس از کنار رفتن عامل آن باقی بماند تصور برخورد دوباره با فرد نیز ممکن است باعث تداوم نگرانی شود. والدین نیز مظهر اقتدارند انها قانون و حدود را تعیین می کنند و نظم و انضباط برقرار می سازند و اینها همه از ویژگیهای اقتدار است این نقش ویژه که گریز در ان نیست کودک را تحت فشار قرار می دهد. واقعا هیچ کس دوست ندارد مرتب صحبتش تصحیح شود مورد تنبیه قرار بگیرد و به او گفته شود چه باید بکند و چه نباید بکنند فرزندان والدینی که موفقیت کاری انها مستلزم اعمال قدرت، دقت و سخت گیری است بیشتر دچار لکنت می شوند. خودداری از انتقال رفتارهای شغلی به محیط خانه اغلب دشوار است و ظاهرا کودکان نسبت به این موضوع حساس تر از دیگران هستند.
بیشتر بخوانید
مشکلات درمان لکنت زبانتنش و نگرانی معمولا با واکنش ها یا موقعیت های منفی همراه است اما هیجان نیز می تواند موجب کشیدگی عضلات و تنش شود. بنابراین شرکت در جشن تولد بازی ویدئویی یا کامپیوتری یا تماشای مسابقه فوتبال و امثال آن همان تأثیر روی جسم و بدن دارد که خوانده شدن به دفتر مدیر یا باختن در بازی بیسبال.
موقعیت های تنش زا به دو دسته اشنا و نا اشنا نامطمئن تقسیم می شوند اشنایی از طریق تکرار یک تجربه یا تجربه های مشابه حاصل می شود. این موقعیت ها می توانند تأثیر عمیقی بر جای بگذارند به خصوص اگر با تجربه ای منفی همراه باشند. به همین دلیل وقتی شخص می خواهد برای بار دوم با چنین موقعیتی برخورد کند تا حدی دچار اضطراب و نگرانی می شود. اگر پاسخ دادن به سؤالات در کلاس، شوت کردن توپ در لحظه حساس بازی، خواستگاری یا بازی کردن با بعضی از دوستان برای اولین بار موفقیت امیز نباشد، بار دوم می تواند موجب نگرانی و اضطراب فرد شود. حتی صرف یاداوری یا پیش بینی وقوع دوباره آن پیشامد می تواند موجب نگرانی شود. روبرو شدن با اشخاص، اماکن ،اشیا و فعالیت های جدید نیز تا حدی تنش زاست. این تنش ناشی از آن است که شخص نمی تواند پیش بینی کند که این امور تأثیری مثبت دارند یا منفی، به نفع او هستند یا به ضرر او و تا این تردید و عدم اطمینان رفع نشود همچنان به عنوان عامل اضطراب عمل می کنند( نمونه بارز این نگرانی در کودکان در اغاز اولین سال تحصیلی قابل مشاهده است)
امور و وقایع متعددی می تواند عامل اضطراب در زندگی کودک باشد.مانند مشاجرات خانوادگی، تولد خواهر یا برادر جدید، جابجایی خانواده، طلاق والدین یا اقوام و دوستان نزدیک کودک تغییر و تحول از هر نوع که باشد برای کودک تنش زاست. بنابراین عوامل تنش زای یادشده چه به تنهایی و چه در ترکیب با عوامل دیگر به اضطراب و نگرانی کودک می افزاید.
گاه والدین نقش کودک را در درمان فراموش می کنند. معمولا انتظار می رود کودک بدون چون و چرا از دستورات بزرگ ترها پیروی کنند. این طرز برخورد همیشه باعث پیشرفت نمی شود همان طور که قبلا اشاره شد حتی کودکان قبل از دبستان نیز ممکن است از مشکل خود اگاه باشند. وقتی والدین در صحبت های خود مشکل فرزندشان را تصدیق می کنند نگرانی او تا حدی تخفیف پیدا می کند. مشاهده شده است که گاه وقتی والدین مشکل کودک را با خود او مطرح می کنند و به او می گویند در صدد چاره جویی هستند شدت و تواتر لکنت کاهش پیدا می کند. کودکان خردسال می توانند با تغییر از روش صحبت کردن والدین مهارت جدید را بیاموزند ازانجا که الگوی صحبت کردن معمولی در این سن هنوز کاملا به صورت یک عادت درنیامده الگو یا نمایش صحیح و مناسب روش جدید صحبت کردن معمولا خیلی زود اموخته می شود. در اینجا تمجید و تشویق به یادگیری سرعت می بخشد وقتی کودک در جلسات درمان درست عمل می کند ولی هنگام صحبت کردن با والدین به روال سابق برمی گردند انها را ناامید می کند اما این فقط نشان می دهد رفتار جدید هنوز به صورت عادت درنیامده است و به ضعف روش درمانی سرپیچی کودک مربوط نمی شود والدین باید بدانند که این رفتار در هر سنی پیش می اید و به همین دلیل باید در جریان درمان صبر و حوصله به خرج دهند. وقتی کودک بزرگ تر می شود ممکن است لازم شود علاوه بر تغییر الگویی صحبت کردن عوامل دیگری هم مورد ملاحظه قرار گیرند تمام کودکان درباره لکنت خود نگران نیستند برای عده ای لکنت به این دلیل مشکل به شمار نمی رود که در شرایط موجود برای نقص گفتارشان تاوان نمی دهند یا تنبیه نمی شوند. انها دوستانی دارند که انها را همان طورکه اصلا قبول دارند و در مقابل دیگرانی که ممکن است رفتار غیردوستانه داشته باشند از انها حمایت می کنند ممکن است در مدرسه ورزشکار موفقی باشند یا در زمینه هایی که پاداش دهنده است از دیگران پیشی بگیرند بنابراین لکنت را مسئله مهمی تلقی نمی کنند و نیازی به تغییر نمی بینند. از طرفی انجام تمرین های مربوط به لکنت وقت سرگرمی های مهم دیگر مانند تماشا تلویزیون یا بازی های ویدئویی، بازی با دوستان یا مکالمه تلفنی را می گیرد.
اما والدین نگران فراتر از زمان حال را نیز می بینند و برای اجتناب از مشکلات اینده در مدرسه یا موقعیت های شغلی ضرورت تغییر الگوی تکم را تشخیص می دهند. انها می خواهند اکنون که کودک در قبال نقص گفتارش تاوان نمی دهد بهبودی حاصل شود متأسفانه کودکان این دوراندیشی را ندارند انها فقط به حال و احساسات آنی خود می اندیشند و نگرانی و دید وسیع والدین خود را ندارند. تمام کودکان دبستانی می توانند از درمان بهره مند شوند هرچند نتوانند لزوم ان را درک کنند با این وجود ممکن است بهبود به سهولت قابل مشاهده نباشد. تمرین و تکرار اصول اولیه الگوی روان و جدید تکلم هستند. درست مانند نواختن یک آلت موسیقی یا انجام ورزش ولی در اینجا نیز نمی توان کودک را مجبور به این کار کرد.
اما زمانی که انگیزه ای برای تغییر وجود داشته باشد اصول درک و یادگیری در حافظه ذخیره می شوند در این مرحله می توان اموزش را بر مبنای اصول اغاز کرد تا مهارت های موجود تقویت و تثبیت شوند. بنابراین یادگیری مهارت های گفتاری جدید هم ممکن است موجب بهبود سریع تکلم شود و هم ممکن است تا سال ها بعد که فرد اهمیت گفتار روان سلیس را احساس نکند تغییری ایجاد نکند.
دنبال کردن تدابیر درمانی برای کودکان بزرگ تر نیز مفید است زیرا نگرانی این عده نیز مانند خرد شدن با درک ماهیت لکنت کاهش می یابد البته گاهی اوقات وقتی کودکان بزرگ تر به علت لکنت پی می برند برای استفاده از مهارت های جدید سخن گفتن و تغییر روش خود انگیزه کمتری نشان می دهند. وقتی انها درک می کنند که اضطراب و سرعت اضطراب و سرعت سبب بروز لکنت می شوند و می دانند که برای این مشکل راه حلی وجود دارد که هر گاه لازم باشند می توانند از ان استفاده کنند کمتر دچار نگرانی می شوند. اطمینان از وجود راه حل ان قدر خیال انها را راحت می کنند که تا واقعا نیازی را احساس نکنند در پی تغییر الگوی رفتار خود برنمی ایند انها دوست ندارند زحمت تمرین را به خود بدهند چون اولویت های دیگری مثل بازی، دوستان، ورزش و غیره دارند. تکیه بر استفاده از مهارت ها در تمرین های منظمی که پاداش فوری در پی دارند( مانند تمرین سخنرانی برای کلاس یا مرور مطالب خواندنی که قرار است با صدای بلند در کلاس خوانده شود) گاه موجب انگیزه در کودکان کم علاقه می شود کمک کردن به نوجوانان 19-13 سال مبتلا به لکنت دشوارتر است، زیرا برای اطاعت از والدین و اثبات استقلال خود گیر کرده اند. اگر انها صرفا برای رضایت والدین درمان را شروع کنند و انگیزه درونی برای تغییر نداشته باشند روند درمان ثمری نخواهد داشت. در این موارد یک جلسه توجیه با درمانگر جهت شناخت سازوکار لکنت توصیه می شود. بهترین کاری که والدین در این دوره می توانند انجام دهند فراهم کردن اسباب اموزش اگاهی درباره لکنت و تشویق نوجوان برای ادامه درمان است هرچند که این کار برای انها دشوار باشد اگر نوجوانان درباره انچه باید انجام دهند و جایی که باید مراجعه کنند به اندازه کافی اطلاعات داشته باشند در صورت آمادگی خود درصدد چاره جویی برخواهند امد.
بنابراین والدین باید نگرش کودک و نیازهای خود را کنار هم بگذارند تا بتوانند برای فرزندشان اهداف و انتظارات واقع بینانه در نظر بگیرند به ویژه زمانی که می خواهند الگوی تکلم کودک را تغییر دهد می توان با اموزش مهارت ها دوره درمان را اغاز و با تمرین در منزل ان را تقویت کرد اما اگر خواهان موفقیت باشید باید به انگیزه و میزان علاقه فرزندتان نیز توجه کنید.
بیشتر بخوانید
افراد لکنتی
وقتی درمانگر به طور حتم وجود لکنت را در کودک تأیید می کنند، وارد نقشی کامل کننده در روند تغییر الگوی تکلم خواهند داشت. اگر کودک در مراحل اولیه لکنت باشد مهارت هایی وجود دارد که والدین می توانند به سرعت انها را به کار بگیرند و به فرزند خود کمک کنند. بعضی از پژوهش ها نشان می دهد که رژیم غذایی تأثیر مستقیمی بر انقباض ماهیچه ای و میزان نگرانی و تنش دارد. رژیم غذایی فرزندتان را به دقت زیر نظر بگیرید تا در صورت امکان عوامل تنش زای آن را پیدا کنید. مراجعه به متخصص تغذیه و پرسش درباره عواملی که باعث گرفتگی عضلانی می شود نیز می تواند مفید باشد. برخی از این مواد عبارتند از کافئین ،شکلات، افزودانی های غذایی و شکر... پس از مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه می توانید از تعدیل کننده های غذایی استفاده کنید. با حذف این مواد خوراکی از رژیم غذایی کودک برای یک مدت ازمایشی می تواند به خاصیت مثبت منفی انها پی ببرید. وقتی فرزندتان دچار لکنت میشود، با تایید به مشکل او به کمک به او کمک خواهید کرد. کافی است فقط آن را تأیید کنید وقتی فرزندتان برای ادای کلمات دچار مشکل می شود و با تلاش و زحمت سعی می کنند کلمه ای را ادا کنند می توانید با نرمی و ظرافت به او بگویید که مشکل او را درک می کنید. همچنین اگر ارام دست بر بازوی و شانه اش بگذارید باعث ارامش و دلگرمی شوید. اگر با انجام تمرین، مهارتی برایش اسان شده می توانید از او بخواهید وقتی با مشکل روبر رو است از ان استفاده کند اما توجه داشته باشید که توصیه شما از روی محبت و حمایت باشد زیرا ممکن است زمانی که کودک دچار لکنت و فشار عصبی می شود امادگی استفاده از مهارت جدید را نداشته باشد و نتواند به توصیه شما عمل کند. اگر توصیه شما با ملاطفت و عاری از تهدید باشد احتمالا خود او نیز از موفقیتش شگفت زده می شود. درک و صبوری در این مواقع اهمیت بسیار زیادی دارد. حفظ ارامش و حمایت از کودک در چنین مواقعی موجب کاهش اضطراب و بهبود وضعیت تکلم او می گردد.
اگر زمانی که کودک دچار لکنت می شود، آهسته و با لحنی ملایم با او حرف بزنید تا حدی از اضطراب او کاسته می شود و ارامش پیدا می کند. به این ترتیب نه تنها کودک ارام و راحت می شود بلکه الگوی بهتری برای صحبت کردن پیدا می کند.
برای کودکی که با گفتار درمانگر کار می کند، نقش پدر یا مادر تعیین کننده تر است. علاوه بر توصیه و پیشنهاد برای استفاده از مهارت جدید، نظارت و کمک به کودک در خانه و شرکت فعال در روند یادگیری ضروری است. تغییر الگوی قدیمی مستلزم تمرین زیاد مهارت جدید است. اکثر کودکان برای رسیدن به نتیجه محصول نیاز به حمایت و یاری دارند.
والدین باید در روند درمان فعال باشند. بی تردید اموزش هر مهارتی مستلزم دانش و اگاهی مربی یا شخص تعلیم دهنده است. والدین نا آگاه نمی دانند فرزندشان برای بهبود تکلم چه چیزی باید یاد بگیرد. اگرچه یک راهنمایی سریع یا مروری بر جلسه درمانی مفید است، اما معمولا برای انتقال مطلب مورد یادگیری در خانه کافی نیست. درصورتی که وقتی والدین در جلسات شرکت و سوالات خود را مطرح می کنند کودک نفع زیادی می برد.
ازانجا که کاهش اضطراب جنبه مهمی در درمان لکنت است، درگیری بین والدین و کودک در طول تمرین ها پیشرفت را زایل می سازد.والدین با درک ضرورت تمرین ،حال باید در نظر بگیرند که با کمترین میزان تنش برای هر دو طرف به انجام تمرین ها مبادرت کنند. بضی از والدین نمی توانند با کودکی که همکاری نمی کند و مقاومت می ورزد، کار کنند در این مواقع والدین باید از بین افراد خانواده، اقوام یا همسایه ها فرد صبوری را پیدا کنند که بتواند با کودک کار کند و پس از آن نهایت تلاش خود را بکنند تا مهارت آموخته شده تقویت و تثبیت شود.
صرف وقت برایتمرین و تقویت مهارت بسیار اهمیت دارد ،اما اغلب برای والدین پرمشغله کاری دشوار است .اگر برنامه کاری شما چنین اجازه ای را به شما نمی دهد، شاید بتوانید شخصی را پیدا کنید که می تواند به طور مرتب به شما و فرزندتان کمک کند، اما این کار فقط مناسب زمان تمرین است. والدین باید از روند درمان و انچه اموخته می شود اگاه با شند و در فرصت های مناسب کودک را به استفاده از مهارت جدید تشویق کنند. تقویت مثبتی که با تمجید کار صحیح از طرف والدین انجام می شود برای کودک مهم تر و مؤثرتر است .تقویت مثبت به خصوص زمانی اهمیت پیدا می کند که استفاده از مهارت جدید خارج از جلسه درمانی به زمان تمرین واقع شود.والدین هرگز نباید انقدر سرگرم کار خود باشند که نتوانند به این نیاز رسیدگی کنند. معمولا والدین می توانند هنگام رانندگی یا سفارش غذا در رستوران برای تشویق و تمرین مهارت های جدید فرصتی پیدا کنند. وقتی کودک خود مشتاق به همکاری است و سعی می کند مهارت جدید را به کار ببرد تحسین و تشویق و فوق العاده برای کودک مؤثر و مفید است. به عبارت هایی مانند "تو عالی حرف می زنی" یا "واقعا حرف زدنت خوب شده" که در موقعیت های خارج زمان تمرین ابراز می شوند، باعث می شود کودک نسبت به توان ارتباطی خود احساس غرور کند.ازانجا که چنین تعاملی در گذشته بر کودک دشوار بوده است، این تمجیدها برای جبران اسیب گذشته بازهم کم است. عبارت های ساده همراه با تأیید تلاش کودک تأثیر چشمگیری بر احساس خود ارزشمندی کودک دارد.
برخورد مثبت والدین ضرورتی ارزشمند در موفقیت کودکان است. والدین که به علت ناراحتی بیش از حد خود نسبت به لکنت فرزندشان نمی توانند با او کار کنند ابتدا باید نگرش و برخورد خود را تغییر دهند. اگر والدین ماهیت لکنت را درک کنند، با دید مثبت تری به این مسئله نگاه می کنند و ازاین رو شرکت فعالانه در اول تغییر و درمان برای انها اسان تر خواهد شد.