تصویرسازی ذهنی، شامل تمرینات ذهنی طراحی شده برای پذیرش ذهنی سلامتی و بهبودی در بدن و استفاده از تخیل برای خلق مناظر، صداها، بوها،مزه ها یا حس های دیگری است که نوعی رویت هدفمند را ممکن می سازد. تکنیک تصویرسازی هدایت شده، یکی از تکنیک های تصویرسازی ذهنی است که شامل تجسم یک تصویر یا هدف مطلوب خاص و سپس تصویرسازی از خود در حالی است که به این هدف دست می یابیم. مروری بر 46 مطالعه انجام شده از سال 1966-1998 نشان داد که تصویرسازی هدایت شده، می تواند در درمان استرس، اضطراب، افسردگی،کاهش فشار خون، درد و برخی از عوارض جانبی شیمی درمانی و سرطان مفید باشد. هیپوکراتس 400 سال قبل از میلاد به نقش جنبه های ذهنی و اخلاقی در درمان بیماری ها اشاره کرد و باور داشت که درمان تنها زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که نقش حالات بیمار،تاثیر محیط و عناصر درمانی طبیعی در نظر گرفته شود. چند دقیقه آرام باشید...لباس راحتی بپوشید. کفش های خود را در آورید. چشمانتان را ببندید و چند نفس عمیق بکشید.تصور کنید که از یک پلکان پایین می روید با هر گام به این احساس توجه کنید که بیشتر و بیشتر آرام می شوید...زمانی که کاملا آرام شدید یک منظره دلخواه را برای خود مجسم کنید.وقتی در منظره مطلوب خود احساس راحتی کردید، آهسته آهسته ذهن خود را به مشکلی که می خواهید حل شود معطوف کنید. اگر تصویرهای متعددی به ذهنتان آمد، یکی از آنها را انتخاب کنید تا در جلسه جاری روی آن کار کنید. اگر هیچ تصویری به ذهنتان نیامد، سعی کنید به یک حس دیگر معطوف شوید...مجسم کنید که مشکلات شما در انتهای جلسه کاملا حل شود. این کار طرح اولیه شفا را در درون شما ایجاد می کند...(در پایان جلسه)چند نفس عمیق دیگر بکشید و خود را در حال بالا رفتن از پلکان خیالی تجسم کنید. در حالی که به تدریج به محیط خود آگاه می شوید چشمان خود را باز کنید...بدنتان را کش و قوس دهید ، لبخند بزنید و روز خود را ادامه دهید. تقریبا تمام قهرمانان جهان و نخبگان رشته های مختلف در گروه تصویر سازان ذهنی قرار دارند ، آن ها قبل از انجام هر کار ، آن را به تصویر میکشند ، حس میکنند و به تجربه می رسانند. این افراد ، فعالیت را در نقطه پیاین در فکرشان ، آغاز می کنند. تغییر تصاویر ذهنی به وسیله تصور خلاق انجام می شود که در نیم کره راست یعنی محل تجمع مفاهیم ، احساسات ، انگیزه ها و تصاویر است. این بخش با تصاویر ذهنی به گونه ای ارتباط بر قرار می کند که مغز را به پذیرش قابلیت دسترسی به هدف وادار سازد.
در علم پزشکی دسته ای از بیماری ها به عنوان بیماری های << روان تنی >> وجود دارند که منشا آن ها افکار منفی و مشغله های ذهنی مخرب است ولی تجلیلات آن به صورت بیماری شدید در جسم تظاهر پیدا می کند . گروه وسیعی از بیماری های پوستی ، اختلالات دستگاه گوارش ، بیماری های قلبی عروقی ، درد های مزمن و تخریب های بافتی (مثل آرتروز ، دیابت و آرتریت روماتوئید ) در این طبقه جای میگیرند. حتی پزشکان معتقدند که بسیاری از انواع سرطان نیز منشا ذهنی و روانی دارند.
روش های طبابت روان تنی با قدمتی چندهزار ساله اثر چشمگیری در درمان بیماری ها دارند ، این روش ها با بهره گیری از اثر متقابل ذهن و جسم و بر اساس شیوه های قدرتمند اثرگذاری عوامل فکری، ذهنی و رفتاری بر سلامتی ، به درمان بیماری می پردازند. شکل گیری این روش ها مبتنی بر اعتقاد به ارتباط ذهن و جسم و اهمیت ذهن در بهبود بیماری هاست که به بیش از 2000سال پیش باز می گردد.
"سردرد" یکی از رایج ترین شکایت ها در کلینیک های عصب شناختی است. اکثر این سردرد ها از نوع میگرن یا سردرد تنشی است. این سردرد ها می توانند خفیف و با فواصل نه چندان کم و یا شدید و دیرپا باشد. سردردهای شدید و تکرار شونده، فعالیت های روزمره زندگی را محدود ساخته، کیفیت زندگی را تقلیل داده، باعث کاهش بهره وری می شوند. "میگرن"شایع ترین نوع سردرد است که یک طرفه و غالبا ضربان دار، تظاهر می یابد و معمولا شامل سردرد، تهوع، استفراغ و سایر نشانه های اختلال کارکرد عصبی است. فراوانی جهانی این سندروم در مردان 6-4% و در زنان 16-12% و در مجموع 15-12% است. این بیماری علاوه بر عوارض جسمی باعث کاهش کیفیت زندگی، از دست دادن زمان مفید کاری، ایجاد اختلال در فعالیت روزمره می شود. مداخله های رفتاری و رفتاری- شناختی استاندارد را می توان در چند گروه کلی قرار داد. آموزش پسخوراند زیستی، آموزش تن آرامی و آموزش مدیریت تنیدگی به روش تصویرسازی ذهنی یا تلفیقی از این روش ها.
بیشتر بخوانید
انجام تکالیف درسی یا درمانی
روش تصویرسازی ذهنی، تکنیکی است که با آرامیدگی مراقبه ای، نقاطی مشترک دارد. بیماران برای کاهش اضطراب و سردرد خویش به تصویری آرام مانند خروش مداوم و منظم دریا یا زیبایی دل انگیز یک منظره روستایی، متمرکز می شوند. پیش فرض زیر بنایی تجسم هدایت شده این است که یک شخص نمی تواند بر بیش از یک چیز، در یک زمان تمرکز داشته باشد. پس در این نوع درمان به بیمار توصیه می شود که تصور انتخابی خود را آنچنان لذت بخش یا نیرومند انتخاب نماید که بتواند توجه خود را از تجربه دردناک دور کند.
رید وگرات در مطالعه پژوهش های مربوط به تاثیر تصویرسازی ذهنی در درمان سردردهای تنشی به این نتیجه رسیدند که استفاده از تصاویر هدایت شده ذهنی به عنوان درمان کمکی می تواند راهی مقرون به صرفه برای کاهش فرکانس، طول مدت و شدت سردرد باشد.
پاپدلی و همکاران تاثیر تمرین تجسم هدایت یافته بر عملکرد شناختی – رفتاری و اندازه های فیزیولوژیکی را مورد مطالعه قرار دادند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ضربان قلب و تعداد تنفس گروهی که تصویرسازی ذهنی انجام می دادند نسبت به گروه کنترل که در حال استراحت بودند سکوت معناداری داشت و در این مطالعه میزان اضطراب، ترس و نگرانی آنها کاهش یافته بود.
این یونگ و همکاران نیز در مطالعات خود درباره آثار تجسم هدایت یافته به همین نتیجه رسیده اند. علاوه بر اینکه تجسم هدایت یافته در کاهش درد و رنج میگرن، شیمی درمانی و اضطراب، روش موثری است. نزدیک به 65-20%از بیماران درمان پذیر نیز به سرعت نسبت به شرایط ایجاد شده توسط این روش، انعکاس شرطی نشان دادند.
منزیس تحقیقی روی افراد مبتلا به فیبرومیالوژیا (یک نوع بیماری روان تنی که موجب درد در قسمت های مختلف بدن می شود) انجام داد. این محقق نشان داد که استفاده از روش تصویرسازی ذهنی می تواند وضعیت عملکردی و حتی خودکارایی بیماران را برای مدیریت کنترل درد، افزایش روحیه و اراده آنها برای انجام دادن کارها در زندگی روزانه بهبود بخشد.
ساعدی نیز نشان داد که تصویرسازی ذهنی و تنش زدایی تدریجی همراه با پسخوراند زیستی نسبت به دارو درمانی در کاهش سردرد بیماران مبتلا به مگیرن موثر تر و پایدار تر است.
روش تصویرسازی ذهنی نیز در درمان سردرد میگرن نسبت به دارو درمانی از آنزو مفید و موثر است که بیماران را با معنای درد، کیفیت، شدت و همچنین عوامل راه انداز سردرد آشنا می سازد و این آشنایی باعث می شود که افراد با توجه به درک روشن از خود از این متغیرها راهبردهای مقابله ای موثرتری را در تجسم ذهنی خود تمرین کنند. تجسم هدایت شده (تصویرسازی هدایت شده ذهنی) یکی از شاخه های طب روان تنی است که به بیمار می آموزد چگونه از نیروهای خود درمانی اش برای حفظ و بازیابی سلامتی، کاهش استرس و افکار منفی استفاده کند. پایه گذاران و مدافعان این روش معتقدند تصاویر ذهنی یک درمانگر بالقوه در وجود ما هستند که توان تسکین درد تسریع روند بهبود بیماری وبازیابی سلامتی را دارند. آن ها معتقدند تصاویر ذهنی حتی بر پاسخ به درمان های دارویی نیز اثر مستقیم دارند. پس اگر باور نداشته باشیم که دارویی بر ما اثر دارد حتی در صورت مصرف آن بر ما بی اثر خواهد بود.عکس این قضیه نیز صادق است یعنی اعتقاد به تأثیر یک دارو یا روش بی اثر و مشاهده بهبود بیماری. همان چیزی که به آن أثر << دارونما>> گفته می شود و بیانگر نقش ذهن بر درمان بیماری هاست .
دکتر هربرت بنسون _ استاد و محقق دانشگاه هاروارد و بنیانگذار موسسه طب روان تنی در آمریکا _طی بیش از 30 سال تحقیقات وکار بالینی کارآیی روش های فوق را به اثبات رساند .وی معتقد است وجود تصویری از بهبودی در ذهن بیمار و درمانگر یا آنچه ما به آن <<باور>> می گوییم عامل درمان بیماری ها در 90_50% از موارد است . تحقیقات دانشگاهی وبالینی بسیاری نیز در این باره انجام شده اند که در ذیل به برخی از آن ها اشاره میکنیم :
کاهش عوارض شیمی درمانی و افزایش توان مقابله در بیماران سرطانی دانشگاه ایالتی اوهایو افزایش فعالیت سلول های ایمنی موسوم به دانمارک بهبود عملکرد نوتروفیل های سیستم ایمنی _دانشگاه ایالتی میشیگان کاهش تواتر ابتلا به زخم های دهانی _دانشگاه علوم پزشکی اوهایو افزایش فعالیت سلول های ایمنی در بیماران مبتلا به سرطان های متاستاتیک تغییر در سیکل ماهیانه وکاهش علاِئم در زنان 40_21 ساله بیمارستان عمومی ماساچوست بوستون .
بیشتر بخوانید
تقویت سخنرانی
نکته قابل توجه اینکه تمام مشاهدات فوق پس از تصویر سازی ذهنی در مورد هدف مورد نظر به وقوع پیوسته اند. بیماری های بسیاری از جمله:
دردهای مفصلی سندرم خستگی مزمن نا باروری سردردهای میگرنی دیابت سندروم پیش از قاعدگی و بیماری های دستگاه گوارش تحت تأثیر تجسم هدایت شده و<<باور>>به بهبودی در بیمار درمان پذیرند. حتی در موارد ابتلا به ایدز وسرطان نیز با افزایش فعالیت سیستم ایمنی می توان به بالا بردن توان مقابله وکاهش علائم کمک کرد گرچه گزارشاتی از ناپدید شدن توده های بدخیم پس از تصویر سازی ذهنی فردی یاگروهی در مورد انهدام تومورهای سرطانی نیز در دست است.
چند سال قبل یک پسر بچه ی آمریکایی به سرطان وخیم مغزی مبتلا شد. والدین او که نمیخواستند نظریه پزشکان مبنی بر لا علاج بودن بیماری پسرشان را بپذیرند او را به کلینیکی بردند که موجب نوآوری هایش در پزشکی شهرت داشت. پزشکان آن مرکز با تفهیم اثر ذهن در درمان بیماری به آن پسر بچه از او خواستند به هر شکلی که می خواهد بیماری اش را نابود کند .وی نیز نوعی بازی خیالی را در ذهنش ترتیب داد: سفینه های فضائی دور سرش می چرخیدند و به غده که آن را <<گنده خاکستری >> می نامید شلیک می کردند. قرار شد او روزی چند ساعت به بازی بپردازد . بعد از گذشت چند ماه پسر به پدرش گفت: <<امروز که سوار سفینه شدم و در مغزم جستجو کردم اثری از غده ندیدم >>. جالب اینکه تصویر برداری از مغز نشان داد هیچ اثری از آن غده نیست و سلول های سرطانی بدون به جا گذاشتن کوچکترین اثری ناپدید شدند .
پس میبینید که <<ذهن>> تأثیر و نقش قدرتمندی در شفای بیماری ها دارد و به قول خانم لوئیز هی :<<ذهن انسان کلید سلامت اوست >>. او که خود مبتلا به بیماری سرطان وخیم بود توانست با همین روش بیماری اش را درمان کند .این نویدی است برای بیماران و مبتلایانی که در آستانه ناامیدی قرار دارند . باشد که با استفاده از توانمندی عظیم ذهن گام موثری در بازیابی سلامت و بهبود بیماری شان بردارند.
لکنت زبان عمدتا _جز در موارد استثنائی _در دوران خردسالی آغاز شده و یک پدیده خاص دوران کودکی است . معمولا از سنین 4_2 سالگی شروع می شود و تقریبا از 100 کودک 1 نفر مبتلا به لکنت زبان است وتقریبا 80% از کودکانی که مبتلا به لکنت بوده اند به تدریج مانند سایر افراد به طور طبیعی صحبت میکنند. لذا لکنت زبان از مهمترین و شایع ترین انواع اختلالات تکلمی است . سنین7_6 سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه می باشد به لحاظ ویژگی های عاطفی و سازگاری های اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی هستند .
گاهی افرادی که قبلا لکنت زبان داشته اند در دوران بلوغ دچار لکنت زبان می شوند. در واقع سن شرایط و ویژگی های بلوغ نیز احتمالا در تغییر شکل و تشدید لکنت موثر است . لکنت زبان در میان پسران به مراتب بیشتر از دختران است ودر مطالعات و تحقیقات مختلف نسبتی حدود 70% (برای پسران )و 30% (برای دختران) ثبت شده است.
کودکان مبتلا به لکنت زبان به طور غیرطبیعی، حروف و کلماتی را تکرار می کنند. به عبارت دیگر،فاقد سلامت و گفتاری روان هستند یا اختلال گفتاری در آنها مربوط به وقفه های عضلانی است که هنگام تلفظ حروف و سیلاب ها عارض شده و مانع از شروع یا ادامه سخن آنها می شود. این لکنت و توقف تحمیلی معمولا با تشنج،فشار و تلاش برای ادامه کلمات و سخن گفتن همراه است. ازاین رو کودکی که لکنت دارد،در حین صحبت گاهی بخشی از کلمه ای را با شدت تکرار نموده و یا قسمتی از کلمات را به طور ناقص رد می شود. در لکنت زبان،معمولا زمان وقفه و فراوانی آن در صحبت، توالی وقفه ها و نیز شدت و کثرت تکرار حروف یا کلمات و میزان فشار و کوشش عاطفی در تلفظ کلمات به صورت های مختلف و نسبت های متفاوت در میان کودکان و دانش آموزان مبتلا به لکنت زبان مشاهده می شود.