دیسفاژی، اختلال بلع در ناحیه مری است. دلیل این اختلال میتواند رشد بیش از حد بافت باشد که منجر به باریک شدن مری میشود. بسته به عرض یا باریک بودن دهانه مری، مقدار کمی از مواد غذایی جامد از مری عبور میکند. اگر باریک شدن بسیار شدید باشد، حتی مایعات نیز به سختی میتوانند از مسیر عبور کنند. اگر بخشی از مخلوط غذا به طور کامل در مری گیر کند، انسداد (انسداد بولوس) رخ میدهد. علائم معمولی آن، درد شدید یا احساس سوزش در پشت ناحیه قفسه سینه و آبریزش ناخوشایند است. افراد مبتلا به دیسفاژی در بلع مشکل دارند. این فرآیند توسط مراکز خاصی در مخ و ساقه مغز کنترل میشود.
دیسفاژی به دو نوع اصلی تقسیم میشود زیرا اختلال بلع میتواند در قسمتهای مختلف بدن رخ دهد. بین دیسفاژی اوروفارنکس و دیسفاژی مری میتوان تمایز قائل شد.
اختلالات بلع معمولاً در ناحیه گلو قابل توجه است. غذا را نمیتوان به داخل مری بلعید. مخلوط غذای جامد و مایع به داخل دهان، بینی و گلو برمیگردد (نقایص) یا وارد نای و ریهها میشود (آسپیراسیون). معمولاً میل شدید به سرفه وجود دارد که غذا را به سمت بالا منتقل میکند. اگر باقی مانده غذا در ریهها باقی بماند، منجر به ایجاد التهاب میشود (پنومونی آسپیراسیون).
دیسفاژی میتواند ناشی از اختلال در کنترل عصبی یا دلایل فیزیکی باشد. اگر عمل بلع مختل شود، مثلاً هنگام نوشیدن، معمولاً به دلیل کنترل عصبی است. مراکزی در مغز، فرآیند بلع را تنظیم میکنند. سیگنالهای کنترلی از طریق اعصاب متعدد به عضلات مربوطه منتقل میشوند. اگر این ناحیه تحت تأثیر قرار گیرد، افراد مبتلا اغلب خفه میشوند. این اختلال بلع به عنوان دیسفاژی نوروژنیک شناخته میشود.
بیشتر بخوانید
صاحب نظر کیستعلل احتمالی می تواند شامل موارد زیر باشد:
امراض خاصی بر مغز و سیستم عصبی شما (شبکهی اعصاب کنترلکنندهی عضلات و اندامها) تأثیر میگذارند. بیماری پارکینسون، تصلب بافت چندگانه (اماس))، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و سکتهی مغزی میتوانند به مشکلات بلع منجر شوند
میاستنی گراویس (یک بیماری خود ایمنی) و دیستروفی عضلانی بر عضلات سراسر بدن تأثیر میگذارند. اختلالات مری، مانند آشالازی، اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی)، اسپاسمهای کریکوفارنکس و اسپاسمهای مری میتوانند بر توانایی شما برای بلع تأثیر بگذارند
سرطان مری، تومور یا غدهی تیروئید متورم میتوانند مری را منقبض کنند (آن را باریکتر کنند). باریک شدن مری میتواند بلع را به یک چالش تبدیل کند. در برخی از افراد تار یا حلقههای شاتزکی (تکههای بافت داخل مری) ایجاد میشود. این بافت لوله را باریک کرده و بلع تکههای غذا را سخت میکند. اختلالات باز شدن مری، مانند هیپرتروفی کریکوفارنکس، نیز میتوانند به مشکل در بلع کمک کنند. اگر چیزی در گلوی شما گیر کرده باشد، بلعیدن میتواند دشوار یا غیرممکن باشد.
بافت اسکار میتواند در نتیجهی GERD (بیماری رفلاکس اسید) در مری شما ایجاد شود. GERD میتواند منجر به مری بارت (تحریک در پوشش مری) شود.
التهاب لوزهها (گلودرد) باعث درد و التهاب میشود و میتواند بلع را دردناک کند.
اختلالات بلع ممکن است در یکی از مراحل فرآیند بلع اتفاق بیفتند:
در این مرحله غذا داخل دهان قرار داده شده و پس از جویده شدن، وارد گلو میشود.
فاز بلع حلقی: در این مرحله رفلکس بلع شروع میشود و غذا در گلو بهصورت فشرده درمیآید. راه هوایی نیز برای جلوگیری از ورود غذا یا مایعات به آن (آسپیراسیون) یا برای جلوگیری از خفگی بسته میشود.
در این مرحله، قسمت بالا و پایین مری (لولهای از گلو که به معده متصل میشود) شل شده و غذا ازطریق مری با فشار وارد معده میشود.
بیشتر بخوانید
بهترین درمان لکنت زبان
برای تشخیص دیسفاژی پزشک سوالاتی پیرامون دیسفاژی از بیمار میپرسد. این سوالات عبارتند از: اختلالات بلع از چه زمانی شروع شد؟ آیا آنها دردناک هستند؟ آیا شکایت دیگری وجود دارد؟ در طول معاینه فیزیکی بعدی، پزشک، از جمله موارد دیگر، حفره دهان، حلق، گلو و حنجره را بررسی میکند. نواحی غدد لنفاوی اطراف نیز معمولاً لمس میشوند. یک آزمایش ویژه بلع آب جزئیات مرتبط بیشتری در مورد میزان دیسفاژی ارائه میدهد. بسته به علت مشکوک بیماری، معاینات زیر نیز انجام میشوند:
• گاستروسکوپی (ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی،
EGD)
>br>
• اندازه گیری فشار مری (مانومتری مری)
• اندازه گیری
pH
امپدانس (برای رفلاکس)
• تصویر برداری از گردن و قفسه سینه
• آندوسونوگرافی (معاینه سونوگرافی آندوسکوپی)
• سی تی اسکن
(CT)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
(MRI)
• اندازه گیری سرعت هدایت عصبی (
NLG)
اگر مشکلات بلع مکرر رخ میدهد و بهبود نمییابد، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت بروز تب یا آشکار شدن ناگهانی مشکل در بلع، باید با پزشک مشورت شود. مشکلات بلع ناگهانی یک علامت هشدار دهنده است، به خصوص اگر درد اضافی در ناحیه قفسه سینه وجود داشته باشد یا هوشیاری کوتاه مدت از دست داده شود. اگر علاوه بر دیسفاژی، دیگر نمیتوانید تک تک قسمتهای بدن خود را به درستی حرکت دهید، باید فوراً با پزشک اورژانس تماس بگیرید.
آسیبشناسان گفتار زبان که بهعنوان گفتاردرمانگر نیز شناخته میشوند، نقشی اساسی در ارزیابی، درمان و مدیریت اختلالات بلع دارند. آنها همراه با سایر پزشکان مانند جراحان سر و گردن (ENTs) متخصصان گوارش و حتی فیزیوتراپها، پوزیشن مناسب غذا خوردن را مشخص میکنند و شرایط را بهگونهای فراهم میکنند تا بیمار بتواند در آن پوزیشن قرار بگیرد.
گفتاردرمانگران برای تشخیص علائم دیسفاژی مری و معده آموزش دیدهاند و میتوانند بیمار را به متخصص مناسب ارجاع دهند.
درمان اختلال بلع برای هر فرد بر اساس علل، علائم و نوع دیسفاژی متفاوت است. گفتاردرمانگران برنامهای درمانی ارائه میکنند که بهبود ایمنی بلع منجر میشود، از تغذیه و هیدراتاسیون بیمار حمایت میکند و کیفیت زندگی او را ارتقاء میدهد. گفتاردرمانگران روشهایی برای کمک به بیمار پیشنهاد میدهند. این روشها میتوانند شامل تغییر رژیم غذایی یا نگه داشتن سر و گردن به روشی خاص باشند. در موارد دیگر، گفتاردرمانی شامل آموزش تمرینات عضلانی برای قورت دادن مؤثر است. بیشتر این تمرینها به تقویت زبان کمک میکنند. بلع درواقع فرآیندی پیچیده است که شامل هماهنگی بین چندین گروه عضلانی است که برای فشار دادن غذا به داخل گلو و معده استفاده میشود.